Malaria jest chorobą przebiegającą z gorączką, wywoływaną przez jednokomórkowe organizmy z rodzaju Plasmodium. Obecnie znanych jest pięć gatunków Plasmodium, które wywołują malarię u ludzi: Plasmodium falciparum (malaria tropikalna), Plasmodium vivax i ovale (malaria trzeciaczka), Plasmodium malariae (malaria czwartaczka) i Plasmodium knowlesi.
Malaria występuje głównie w regionach endemicznych, zwłaszcza w południowej części Sahary w Afryce, ale także w Azji, Ameryce Łacińskiej i Południowej. Plasmodium falciparum występuje głównie w tropikach i rejonach subtropikalnych, podobnie jak P. malariae, i jest uznawany za najważniejszy ze wszystkich 5 gatunków. Plasmodium ovale i vivax spotyka się głównie w klimacie umiarkowanym. Plasmodium knowlesi jak dotąd zostało zidentyfikowane jedynie w południowo-wschodniej Azji (np. w Malezji, na Borneo i w Tajlandii), a jego naturalnym gospodarzem są makaki. Ostatnio jednak wzrasta liczba ciężkich zachorowań na infekcje wywołane P. knowlesi wśród ludzi.
Wszystkie 5 gatunków Plasmodium przenoszone są za pośrednictwem komarów płci żeńskiej z rodzaju Anopheles, które potrzebują ludzkiej krwi do wytworzenia jaj. Podczas wysysania krwi zainfekowana komarzyca wstrzykuje sporozoity do organizmu ludzkiego żywiciela. Sporozoity infekują komórki wątroby i rozwijają się w schizonty, które pękają, uwalniając do krwi merozoity. Plasmodium vivax i ovale mają dodatkowe stadium nazywane hypnozoitem. Hypnozoity mogą pozostać uśpione w wątrobie przez wiele tygodni, a nawet lat, wywołując nawroty choroby. Po początkowej replikacji w wątrobie (schizogonia pozakrwinkowa) pasożyty rozmnażają się w erytrocytach (schizogonia krwinkowa). Merozoity infekują czerwone komórki krwi i rozwijają się w pierścieniowate trofozoity. Te przekształcają się w dojrzałe schizonty, które pękają znowu, uwalniając merozoity. Podczas tej fazy pojawiają się charakterystyczne objawy malarii.
Rys. Cykl życiowy malarii; źródło: cddep.org
Niektóre pasożyty przekształcają się w płciowe stadia krwinkowe (gametocyty). Gametocyty mogą być męskie (mikrogametocyty) lub żeńskie (makrogametocyty) i są połykane przez komary Anopheles podczas ssania krwi. W ciele komara pasożyty rozmnażają się bezpłciowo. Mikro- i makrogamety łączą się w jelitach komara, wytwarzając oocysty. Oocysty rosną, pękają i uwalniają sporozoity, które przemieszczają się do gruczołów ślinowych komara, aby zostać wstrzyknięte do krwi kolejnego człowieka.
Inną drogą przenoszenia Plasmodium może być transfuzja krwi.
Źródło map: cdc.gov
Okres inkubacji w przypadku malarii wynosi od 8 do 40 dni, zależnie od gatunku Plasmodium. Początkowe symptomy to zmęczenie, utrata apetytu, bóle głowy i stawów. Czasami pojawia się anemia i powiększenie śledziony, a także uszkodzenia mózgu i układu pokarmowego. Nawracające uszkodzenia erytrocytów wywołują napady malarii z charakterystycznymi dreszczami, gorączką i obfitymi potami. Częstotliwość napadów zależy od czasu potrzebnego, aby nowe pokolenie pasożytów rozwinęło się w ciele chorego. Może to być 1 dzień (w przypadku zainfekowania dwoma gatunkami pasożyta naraz), 3 dni (w przypadku malarii trzeciaczki), 4 dni (przy malarii czwartaczce) lub bliżej nieokreślony okres (malaria tropikalna).
Częstą komplikacją choroby jest tzw. malaria mózgu, w której krążenie krwi we włosowatych naczyniach krwionośnych mózgu jest blokowane przez zainfekowane erytrocyty. Prowadzi to najpierw do zaburzeń neurologicznych i ostatecznie do śpiączki. Równoczesne upośledzenie funkcji wielu narządów wewnętrznych może prowadzić do śmierci pacjenta. Większość śmiertelnych przypadków malarii wywoływanych jest przez infekcje Plasmodium falciparum i vivax. Malaria podczas ciąży prowadzi do anemii, przedwczesnego porodu lub urodzenia niedorozwiniętego płodu. Większość kobiet mieszkających w regionach endemicznych, np. w Afryce, wykazuje bezobjawowy lub bardzo łagodny przebieg choroby.
Rozpoznanie ostrej malarii opiera się na obrazie klinicznym oraz detekcji pasożyta we krwi. Do identyfikacji cichej, bezobjawowej i przewlekłej infekcji oraz skryningu krwi niezbędne jest
oznaczenie przeciwciał przeciwko Plasmodium. Najważniejszymi antygenami Plasmodium do wykrywania przeciwciał, zwłaszcza klasy IgG, przeciw zagrażającym życiu infekcjom P. falciparum
(Pf) i P. vivax (PV) są: dla Plasmodium falciparum białka HRP-2 (białko bogate w histydynę 2, ang. histidine-rich protein 2) i MSP-2 (białko powierzchniowe merozoitów, ang. merozoite surface protein 2), a dla Plasmodium vivax białko MSP (białko powierzchniowe merozoitów, ang. merozoite surface protein) i CSP-2 (białko otaczające sporozoity, ang. circumsporozite protein). W celu spełnienia najwyższych wymagań jakościowych stosowane są wystandaryzowane, oczyszczone białka Pf HRP-2 (rekombinowane białko bogate w histydynę 2 Plasmodium falciparum), Pf MSP-2 (rekombinowane białko powierzchniowe merozoitów Plasmodium falciparum), Pv MSP (rekombinowane białka powierzchniowe merozoitów Plasmodium vivax) i Pv CSP (rekombinowane białko otaczające sporozoity Plasmodium vivax). Antygeny te są wykorzystywane w teście immunofluorescencji pośredniej (IIFT) do wykrywania specyficznych przeciwciał przeciwko Plasmodium falciparum i Plasmodium vivax.
Dokładne rozpoznanie choroby ma zasadnicze znaczenie dla zastosowania właściwego leczenia, szczególnie w okresie ciąży. Wiele europejskich banków krwi bada swój rezerwuar regularnie na obecność przeciwciał przeciw malarii. Krew dawców podróżujących po regionach zagrożonych malarią, przy negatywnym wyniku oznaczenia przeciwciał przeciw malarii, może być stosowana do transfuzji bez ryzyka infekcji.
Źródło: healthkart.com
