Wirusy dengi (DENV) należą do rodziny flawiwirusów, której przedstawicielami są także: wirus żółtej febry, wirus Zachodniego Nilu oraz wirus kleszczowego zapalenia mózgu. Denga jest jedną z najczęściej występujących i najszybciej rozprzestrzeniających się infekcji wirusowych u ludzi, przenoszonych przez wektory. Od 1960 do 2012 roku liczba zachorowań na dengę wzrosła 30-krotnie.
Wirusy przenoszone są przez komary z rodzaju Aedes (A. aegypti, A. albopictus) i wyróżniamy 4 ich serotypy (od 1 do 4). Gospodarzami są ssaki z rzędu naczelnych, zwłaszcza ludzie. Larwy komarów rozwijają się w otwartych zbiornikach wodnych, takich jak studnie, cysterny, doły kloaczne, a także mniejsze pojemniki na odpady lub deszczówkę.
Rys. Schemat transmisji wirusa dengi
Wirus dengi występuje głównie w Ameryce Łacińskiej, Afryce Środkowej, Indiach, Azji Południowo-Wschodniej i niektórych rejonach wysp Pacyfiku. Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) definiuje 4 regiony jego występowania: region wschodni śródziemnomorski (ang. Eastern Mediterranean Region, EMR), region amerykański (ang. American Region, AMR), region Azji Południowo-Wschodniej (ang. South-East Asia Region, SEAR) oraz region zachodniego Pacyfiku (ang. Western Pacific Region, WPR). Choroba jest także regularnie przenoszona do Europy. W Niemczech około 4 tysięcy ludzi rocznie ulega zakażeniu. Dlatego też denga jest w Niemczech uważana za najczęstszą infekcję wirusową wśród osób wracających z tropików.
Źródło map: cdc.gov
Większość pierwotnych infekcji dengi przebiega bezobjawowo (u dzieci częściej niż u dorosłych), jednak u około 500 tysięcy pacjentów rocznie choroba ma ciężki przebieg i towarzyszy jej gorączka krwotoczna dengi (ang. dengue haemorrhagic fever, DHF) i/lub zespół wstrząsu dengi (ang. dengue shock syndrome, DSS). Śmiertelność wśród dzieci do 1. roku życia wynosi około 30%.
Po ukąszeniu przez zakażonego komara i okresie inkubacji trwającym od 2 do 10 dni infekcja początkowo manifestuje się grypopodobnymi objawami (stadium I): gorączką wzrastającą gwałtownie do 41°C, dreszczami, silnymi bólami głowy, mięśni i stawów, zauważalnie niższym tętnem oraz metalicznym posmakiem w ustach. Gorączka często przebiega dwufazowo: po I stadium słabnie, by ponownie pojawić się na 4-5 dni w II stadium choroby. W stadium II gorączce towarzyszą objawy podobne do obserwowanych w zakażeniach wirusem odry: wysypka i powiększenie węzłów chłonnych. Po 5-6 dniach choroba przechodzi w stadium III – rekonwalescencji, które może trwać do kilku tygodni.
Komplikacje pojawiają się u 0,5-1% pacjentów, prowadząc do gorączki krwotocznej i/lub zespołu wstrząsu dengi. Objawy gorączki krwotocznej obejmują: wybroczyny, czarne, smoliste stolce, krwawienie z nosa i skóry. Mogą pojawić się także poważniejsze komplikacje, takie jak niewydolność krążenia, a nawet wstrząs. Podczas gdy zakażenia pierwotne mają zazwyczaj łagodny przebieg, ryzyko gorączki krwotocznej wzrasta znacząco po infekcji wtórnej innym serotypem wirusa dengi. Śmiertelność w przypadku gorączki krwotocznej dengi waha się od 6 do 50%, a średnio wynosi 12%. Przyczyną śmierci jest często szok krwotoczny lub też niewydolność układu krążenia albo innych organów z ostrą niewydolnością nerek u około 70% pacjentów i/lub ciężkim zapaleniem wątroby w 55% przypadków.
Z powodu niespecyficznych objawów dengę należy zawsze różnicować z innymi chorobami tropikalnymi, takimi jak malaria, żółta febra, infekcje wirusem Zachodniego Nilu, gorączka czikungunia czy dur brzuszny.
RNA wirusa można wykryć jedynie podczas fazy wiremii (obecności wirusa we krwi), w ciągu pierwszych 2-7 dni od rozpoczęcia choroby, stosując metodę RT-PCR lub hodowlę wirusa in vitro.
Białko NS1 wirusa dengi można wykryć w surowicy pacjentów w momencie wystąpienia objawów klinicznych. Dotyczy to zarówno zakażeń pierwotnych, jak i reinfekcji. Wykrycie tego antygenu jest ważnym narzędziem w diagnostyce świeżych infekcji wirusem dengi. Detekcja antygenu jest coraz częściej stosowana w diagnostyce dengi równolegle z oznaczaniem swoistych dla patogenu przeciwciał.
Przeciwciała przeciw wirusowi dengi można wykryć w krótkim czasie po pojawieniu się symptomów choroby, stosując testy immunofluorescencji pośredniej i/lub ELISA. Przeciwciała klasy IgM można oznaczać od 2. do 4. dnia choroby. Stężenie przeciwciał klasy IgM jest najwyższe po około 2 tygodniach od pojawienia się pierwszych objawów. Przeciwciała IgM pozostają wykrywalne przez 2 do 3, a czasem nawet 8 miesięcy, jako przetrwałe, swoiste dla wirusa dengi przeciwciała IgM o niskim stężeniu. W przypadkach późniejszej infekcji innym serotypem wirusa organizm nie wytwarza nowych przeciwciał IgM.
Ponieważ u około 70% pacjentów swoiste przeciwciała klasy IgA wytwarzane są równolegle z przeciwciałami IgM, dodatkowe oznaczanie przeciwciał przeciw wirusowi dengi w klasie IgA, oprócz detekcji przeciwciał IgM, pomaga w postawieniu diagnozy w przypadku świeżych infekcji, gdy nie jest jeszcze możliwe pobranie kolejnej próbki surowicy po upływie określonego czasu. Przeciwciała klasy IgA są wykrywane tylko u 25% osób z przebytą infekcją. Około 30% pacjentów z obecnymi przeciwciałami IgM nie wytwarza jeszcze przeciwciał klasy IgG. W takich przypadkach diagnozę można potwierdzić, przeprowadzając dodatkowe oznaczenie przeciwciał w klasie IgA.
W infekcjach pierwotnych swoiste przeciwciała przeciw wirusowi dengi w klasie IgG pojawiają się zaraz po przeciwciałach IgM i nigdy przed 9. dniem zakażenia. Stężenie przeciwciał klasy IgG w surowicy jest najwyższe po 2-3 tygodniach od infekcji. Dlatego też pozytywny wynik badania przeciwciał IgG na początku choroby można uznać za wskaźnik reinfekcji, przeciwciała IgG utrzymują się wówczas prawdopodobnie przez całe życie pacjenta. W przypadku infekcji wtórnej heterologicznym serotypem wirusa dengi typu 1 do 4 obserwuje się ponad 10-krotny wzrost stężenia przeciwciał IgG.
W celu prognozowania wystąpienia DSS i DHF kluczowe znaczenie ma oszacowanie stężenia swoistych przeciwciał w surowicy. Należy także wziąć pod uwagę potencjalne reakcje krzyżowe z innymi flawiwirusami.
Wzrastające ryzyko zakażenia wirusem dengi na świecie spowodowało zwiększenie wysiłków, mających na celu wypracowanie specyficznego leczenia przyczynowego (np. z użyciem inhibitorów proteazy NS3). Szczepionka przeciwko wszystkim 4 typom dengi została na razie zarejestrowana w Meksyku, Brazylii, Salwadorze, na Filipinach i w Paragwaju. Filipiny rozpoczęły już akcje szczepień.
Źródło: internationalsos.com
