Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) od lat angażuje się w działania dotyczące tzw. zaniedbywanych chorób tropikalnych (NTD, ang. neglected tropical diseases). Zalicza się do nich około 20 infekcji, które występują głównie w strefach tropikalnych i dotykają ponad miliard osób, żyjących w społecznościach najczęściej dotkniętych ubóstwem. Obserwuje się również wzrost zachorowań wśród turystów, u których po powrocie z tropików pojawiają się problemy zdrowotne. Szacuje się, że NTD powodują od 500 tysięcy do nawet miliona zgonów rocznie!
NTD – dlaczego „zaniedbywane”?
NTD są wywoływane przez różne patogeny, takie jak wirusy, bakterie, pierwotniaki i pasożyty. Ich epidemiologia jest skomplikowana i często związana z warunkami środowiskowymi, co sprawia, że kontrolowanie tych chorób jest dużym wyzwaniem. Słowo „zaniedbywane” wiąże się z ich ignorowaniem przez międzynarodowe agencje zdrowia i koncerny farmaceutyczne, co powoduje, że zasoby przeznaczone na profilaktykę i leczenie NTD są wciąż bardzo ograniczone. Choroby te pojawiają się najczęściej w regionach, gdzie dostęp do opieki zdrowotnej jest utrudniony bądź niemożliwy. Skutkuje to szybkim rozprzestrzenianiem się infekcji w populacji. Ponadto nawet jeśli dostępne są skuteczne metody leczenia, często są one za drogie dla mieszkańców najuboższych regionów świata.
Według WHO wyróżnia się następujące zaniedbywane choroby tropikalne, które zostały podzielone na 4 kategorie ze względu na czynniki je wywołujące:
Infekcje bakteryjne:
- frambezja
- jaglica
- trąd (choroba Hansena)
- wrzód Buruli
Infekcje pasożytnicze:
- bąblowica
- drakunkuloza
- onchocerkoza (ślepota rzeczna)
- przywrzyce (infekcje wywoływane przez przywry)
- robaczyce przewodu pokarmowego
- schistosomatoza
- słoniowacizna
- tasiemczyca/wągrzyca
Infekcje pierwotniakowe:
- choroba Chagasa
- leiszmanioza
- śpiączka afrykańska
Infekcje wirusowe:
- chikungunya
- denga
- wścieklizna
Wzrost zakażeń wśród turystów jest często związany z ich niewiedzą na temat specyfiki danego kraju i niestosowaniem odpowiedniej profilaktyki przed podróżą lub w jej trakcie, co mogłoby zmniejszyć ryzyko zachorowania.
WHO w walce z zaniedbywanymi chorobami tropikalnymi
Uruchomiony w 2007 r. przez WHO Globalny Program do spraw NTD ma na celu wspieranie w wysiłkach w zakresie kontroli i eliminacji tych chorób. Opracowuje kompleksowy zestaw wytycznych co do odpowiedniego planowania, finansowania, wdrażania i monitorowania działań dotyczących NTD, aby realnie zmniejszyć ryzyko transmisji na poziomie lokalnym i globalnym. Mapa stworzona przez WHO na lata 2021–2030 przedstawia ambitne cele w zakresie walki z wieloma z tych chorób w sposób zintegrowany, a jej głównym zadaniem jest zapewnienie podstawowych i niezbędnych usług medycznych wszystkim potrzebującym.
Programy NTD są zgodne z celami Zrównoważonego Rozwoju 2030 (SDG, ang. The Sustainable Development Goals) i uwzględniają potrzeby najuboższych. W ciągu ostatnich lat osiągnięto postęp w walce z NTD. Między 2010 a 2021 r. liczba osób wymagających interwencji w zakresie NTD zmniejszyła się o 25%, z 2,19 do 1,65 miliarda. Ponadto pod koniec 2022 r. 47 krajów wyeliminowało przynajmniej jedną chorobę z grupy NTD, a w latach 2015–2019 miliard osób otrzymało w porę odpowiednie leczenie.
Aby osiągać dalsze sukcesy, konieczne jest skupienie działań nie tylko na inwestycjach w sektorze zdrowia, ale również w innych, takich jak poprawa warunków sanitarnych, higiena, edukacja, rolnictwo, które mają wpływ na życie osób mieszkających na obszarach endemicznych dla NTD. Działania te muszą stać się rutynowe, aby profilaktyka, diagnostyka i leczenie chorób było normą, a nie przywilejem.
Spotkanie partnerów Globalnego Programu do spraw NTD
Trzynastego czerwca 2023 r. w Genewie zorganizowane zostało spotkanie uczestników Globalnego Programu, w którym udział wzięło około 300 kluczowych partnerów. W ramach realizacji mapy i celów określonych przez WHO wszystkie instytucje i partnerzy podkreślili swoje zaangażowanie w stworzenie świata wolnego od zaniedbywanych chorób tropikalnych do 2030 r. Tylko takie zintegrowane podejście może przynieść zmiany, których potrzebują najbiedniejsze społeczności świata, aby osiągnąć cel Zrównoważonego Rozwoju na 2030 r.
Delegaci usłyszeli przemówienie dyrektora generalnego WHO dr. Tedrosa Adhanoma Ghebreyesusa. Witając uczestników na początku dwudniowego sympozjum, powiedział on:
„To spotkanie ilustruje, o co chodzi w WHO – partnerzy łączą siły, aby stawić czoła globalnym wyzwaniom zdrowotnym, którym żaden z nas nie mógłby sprostać sam. Wieloaspektowe wyzwanie, takie jak zaniedbywane choroby tropikalne, wymaga wieloaspektowego podejścia i to właśnie przynosimy, razem”.
Opracowano na podstawie: